شروع تغذیه در شیرخواران
تغذیه انحصاری باشیر مادر در 6 ماه اول زندگی برای رشد و تکامل کودک از اهمیت ویژه ای برخوداراست، دراین زمان تغذیه شیرخوار منحصرا با شیر مادر بوده وکودک نیازی به استفاده از هیچ ماده غذایی دیگر، حتی آب ندارد و تنها شیر مادر، آغوش مادر، استفاده ازآفتاب، قطره (A,D) يا مولتي ويتامين از ضروريات وتامين كننده بخش عمده ای از نیازهای غذایی، جسمی، روانی و عاطفی او می باشد.
از سن 6 ماهگی به بعد شیرخوار علاوه برشیر مادر به غذاهای سالم و مناسب، کم حجم و پر انرژی نیاز دارد. این غذاها در شروع باید غلظتشان کمی بیشتر از شیر مادر باشد و بتدریج برمقدار، غلظت و تنوع آن افزوده شود تا شیر خوار بتواند ضمن آشنا شدن با مزه و قوام غذاها به جویدن هم عادت کند. همچنین نحوه ی استفاده از وسایل لازم برای غذا خوردن را بیاموزد تا کم کم بعد از یک سالگی بتواند ازغذاهای سفره خانواده، براساس رشد و تکامل خود استفاده نماید.
از 6 تا 12 ماهگی هنوز غذای اصلی شیرخوار شیر مادر است و غذاهای کمکی همراه باشیرمادربرای آماده سازی وتکامل روانی، اجتماعی وی نقش بسزایی دارد. بنابراین استفاده ازیک الگوی صحیح غذایی وایجاد عادت غذایی مناسب، بسیارضروری وقابل توجه است.
سن شروع غذای کمکی
پایان 6 ماهگی بهترین زمان برای شروع غذای کمکی است زیرا:
- وزن شیرخوار حوالی 5 ماهگی دو برابر تولد می شود و شیر مادر بعد از 6 ماهگی به تنهایی قادر به رفع نیازهای غذایی کودک نیست.
- ذخیره آهن بدن شیرخوار که در سه ماهه آخر جنینی، ذخیره کرده بود در حوالی 6 ماهگی به حداقل می رسد.
- دستگاه گوارش شیرخوار، آمادگی لازم برای پذیرش غذای نیمه جامد را پیدا می کند.
- با توجه به اینکه تکامل تغذیه ای بخشی از تکامل عمومی بدن است، در نیمه دوم سال اول زندگی است که کودک توانایی گردن گرفتن و نشستن را پیدا میکند، رفلکس بیرون راندن غذا از دهان را ازدست میدهد، دندانهایش شروع به رویش نموده و حرکات دست و انگشتانش هدف دار میشود. همه اینها شیرخوار را برای پذیرش غذای کمکی آماده می سازد
خطرات زود شروع کردن غذای کمکی
اگر غذای کمکی زودتر از موقع شروع شود وقایع نامطلوبی میتواند سلامتی شیرخوار رابه خطر بیندازد از جمله:
- احتمال ابتلاء شیر خواربه اسهال زیاد میشود زیرا دستگاه گوارش شیر خوار هنوز کاملا تکامل نیافته است، به علاوه ممکن است ماده غذایی تهیه شده نیز آلوده و یا در تهیه ونگهداری آن دقت کافی نشده باشد.
- چون گنجایش معده شیرخوار کم است، غذای کمکی ممکن است جایگزین یک وعده شیر مادرشده ورغبت شیرخواربه مکیدن پستان مادرکم شود درنتیجه، هم شیر کمتری ترشح میشود و هم به دلیل کمبود انرژی از مواد غذایی دریافتی در مقایسه با شیر مادر، شیرخوارانرژی کمتری به دست می آورد که این خود سبب سوءتغذیه و عدم رشد کافی کودک میگردد.
- احتمال بروز آلرژی(حساسیت) بیشتر میشود.
خطرات دیر شروع کردن غذای کمکی
اگر غذای کمکی دیرتر از موقع شروع شود وقایع نامطلوبی میتواند سلامتی شیرخوار رابه خطر بیندازد از جمله:
- اگر غذای کمکی دیرتر ازپایان 6 ماهگی شروع شود، همانطورکه گفته شد چون شیر مادربه تنهایی قادر به تامین نیازهای تغذیه ای کودک ازپایان 6 ماهگی به بعد نیست امکان دارد رشد کودک، کند و یا دچارتوقف شود.
- ازطرف دیگر دیر شروع کردن غذای کمکی باعث میشود که شیرخوار عمل جویدن را یاد نگیرد و آشنا شدن اوبا مزه وقوام انواع غذاها به تاخیربیفتد.
- اکثر شیر خوارانی که درپایان 6 ماهگی با غذای کمکی آشنا نشده وفقط تامدت طولانی ازشیر مادر استفاده کرده اند تمایلی به استفاده از غذاهای جامد ندارند وهمین امر ممکن است سبب بروز سوء تغذیه و افت رشد آنها شود.
خصوصیات غذای کمکی مناسب
غذای کمکی باید:
- باحجم کم دارای انرژی بیشتری باشد.
- نرم بوده و هضم آن آسان باشد.
- قابل تهيه، در دسترس، ارزان و مناسب عادات غذایی خانواده باشد.
- تازه، پاکیزه و بهداشتی تهیه شود.
- کاملا پخته و بعد از خنک شدن مصرف شود.
- امکان استفاده از آن درحجم کم وبه دفعات وجود داشته باشد.
نکات اساسی درتهیه ونگهداری غذای کمکی
- قبل از تهیه غذا باید دست ها را کاملا با آب وصابون شست.
- هنگام غذادادن به شیرخوار نیز باید دست های او با آب و صابون شسته شوند.
- غذای کمکی را حتی الامکان به مقدار لازم برای هر روز تهیه نمود.
- غذای کمکی اضافی باید با پوشش مناسب و در ظرف تمیز در جای خنک نگهداری شود.
- نگهداری غذای کمکی اضافی در یخچال حداکثر تا 24 ساعت اشکال ندارد. برای نگهداری آن به مدت طولانی، غذا را درظرف کوچک، تمیز و به اندازه یک وعده ریخته و درفریزر نگهداری کنید. اگر غذا در ظرف بزرگتری نگهداری میشود فقط به اندازه یک وعده از آن را برداشته، گرم نموده و به شیرخوار دهید.
اصول تغذیه ای تکمیلی
یک قانون کلی در تغذیه تکمیلی آن است که حتما از موادی استفاده شود که بعدها هم در سفره ی خانواده وجود داشته باشد.
توصیه می شود اصول زیر در تغذیه ای تکمیلی رعایت شوند:
- بعد از تغذیه شیرخوار با شیر مادر، غذای کمکی به او داده شود و غذا را هرگز قبل و یا در فواصل تغذیه با شیر مادر به کودک ندهند.
- مواد غذایی چه از نظر نوع و چه از نظر مقدار به تدریج به برنامه غذایی، شیرخوار اضافه شود.
- از یک نوع ماده غذایی ساده شروع کرده و کم کم به مخلوطی از چند نوع برسانید.
- ازیک قاشق مرباخوری شروع نموده و به تدریج بر مقدار آن اضافه نماید. (به استثناء زرده تخم مرغ، که به اندازه یک نخود شروع میشود).
- درشروع، غذاها نسبتاً رقیق ولی کمی غلیظ تر از شیرمادرباشند و به تدریج بر غلظت آنها افزوده شود این کار به یاد گرفتن عمل جویدن کمک می کند.
- بین اضافه کردن مواد غذایی 7-5 روز فاصله بگذارند تا شیرخوار اول به یک غذا عادت کند بعد غذای جدیدی به او بدهند این کار باعث می شود که اگر ناسازگاری به یک ماده غذایی وجود داشته باشد شناخته شود و از طرف دیگر دستگاه گوارش شیرخوار فرصت عادت به مواد غذایی را پیدا کند.
- تنوع در غذای کمکی مورد توجه قرارگیرد.
نحوه شروع وادامه غذای کمکی
غذای کمکی در پایان 6 ماهگی (180روزگی) شروع می شود،
- همزمان باشروع غذای کمکی تغذیه با شیرمادر همچنان مکرروبرحسب میل وتقاضای شیرخوار، ادامه داشته و حتی دفعات تغذیه با شیر مادر افزایش می یابد.
- غذای کمکی بعد از هر بار شیردهی به فاصله 10-15 دقیقه بعد داده میشود.
- حجم غذای کمکی بسته به میل شیرخوار می باشد، هر اندازه که ازشیرمادرسیرنشده باشد، غذا خواهد خورد.
توجه:
- با شروع غذای کمکی، دادن آب جوشیده خنک شده به دفعات و حجم مورد علاقه شیرخوار، لازم است.
- علاوه برقطره مولتی ویتامین (25 قطره در روز) استفاده از قطرۀ آهن (15قطره در روز) یا شربت آهن به مقدار cc 1.5(معادل 5/12 میلی گرم) ضروری است.
- اگر از قطره هایی استفاده می شود که هم مولتی ویتامین و هم آهن دارند 30 قطره در روز کافی بوده و نیازی به استفاده از قطره یا شربت آهن ویا ویتامین به طورجداگانه نیست.
- توصیه می شود دادن قطره آهن و قطره مولتی ویتامین به کودک، تا 2 سالگی ادامه داشته باشد.
- بعد از دادن قطره یا شربت آهن به شیرخوار علاوه بر خوراندن کمی آب جوشیده سالم به او، باید دندان های او را با پارچه تمیزی پاک کرد یا مسواک زد.
ماه هفتم
هفته اول ماه هفتم
هفته اول ماه هفتم به شیر خوار بعد ازهربارشیردهی، فرنی داده شود.
طرز تهیه فرنی
مواد لازم:
- آرد برنج (10 گرم معادل یک قاشق غذاخوری)
- شکر (4 گرم معادل یک قاشق مرباخوری)
- شیر (ترجیحا شیر مادر) 210 گرم معادل یک لیوان
ابتداشیر جوشیده سردشده را با آرد برنج و شکر مخلوط کرده و روی شعله ملایم بهم بزنید تا کم کم آرد برنج پخته و به قوام بیاید. معمولا بعد از جوش آمدن 5 تا 10 دقیقه حرارت ملایم برای پخت کافی است.
انرژی این غذا با مقادیر داده شده حدود 220 کالری است. چنانچه 5 گرم کره اضافه کنید انرژی آن 35 کالری بیشتر میشود.
مقدار غذای پخته شده با مقادیر فوق حدود 30 قاشق مرباخوری و طبیعتا این مقدار برای روزهای اول زیاد است پس میتوانید نصف یا یک چهارم مقادیر فوق را بپزید.
هفته دوم ماه هفتم
در این هفته می توان حریره بادام را به رژیم غذایی کودک اضافه نمود. شروع آن نیزمانند فرنی از یک قاشق مرباخوری یک بار در روز است تا روز ششم و هفتم به 12 قاشق مرباخوری در روز برسد. فراموش نشود که در این هفته به تدریج که مقدار و دفعات تغذیه با حریره بادام افزایش می یابد مقدار و دفعات تغذیه با فرنی کم می شود بنابراین درهروعده و یا در تمام دفعات می توان حریره بادام را جایگزین فرنی نمود.
طرزتهیه حریره بادام:
مواد لازم برای تهیه فرنی بادام کاملا مشابه فرنی آرد برنج است که به آن 3 عدد معادل 1 قاشق مرباخوری پودر بادام اضافه شده است.
اول بادام ها را حدود 3 ساعت درآب جوش خیس کرده، پوست آن را جدا نموده و پودر کنید. (بارنده یا هر وسیله دیگری که در خانه وجود دارد) پودر بادام را با آرد برنج و شکر مخلوط کرده و داخل شیر (جوشیده سرد) بریزید و روی حرارت ملایم آن را به هم بزنید تا به قوام بیاید. انرژی این غذا 245 کالری میباشد.
دوهفته آخرماه هفتم
ضمن ادامه تغذیه با شیرمادرقبل از هر وعده غذای کمکی، دراین دو هفته شیرخوار با غذای جدیدی آشنا شده و سوپ به رژیم غذایی او اضافه می شود. بدین ترتیب که روز اول، صبح و عصر و شب هر بار از سه قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام استفاده می کند و ظهر علاوه بر فرنی یا حریره بادام، یک قاشق مرباخوری سوپ هم می خورد. به این ترتیب هر روز یک قاشق مرباخوری به سوپ ظهر و شب اضافه ولی از فرنی یا حریره بادام کم می شود تا برحسب اشتهای کودک، مقدار سوپ به 3 تا 6 قاشق مرباخوری در هر وعده برسد.
طرزتهیه سوپ:
- گوشت بدون چربی به اندازه یک تکه خورشتی (معمولا”به اندازه یک تخم مرغ متوسط) به ترتیب اولویت و ارجحیت گوشت گوسفند، مرغ، گوساله.
برنج یک قاشق مرباخوری- هویج متوسط یک سوم
بعد از این که گوشت کمی پخته شد برنج و هویج اضافه می شود. پس از پختن کامل، باید همه مواد سوپ را مخلوط و نرم کرد تا به غلظت فرنی برسد. برای له کردن هرگز از مخلوط کن استفاده نکنید.
توجه:
- هر سه روز یک باریک نوع سبزی به سوپ اضافه می شود. مانند جعفری، گشنیز، لوبیاسبز، کدوسبز، کرفس و…
به سوپ، نمک، شکر یا چاشنی نباید اضافه کرد.- بهتراست، کدو، کرفس و لوبیا سبز را اول پخته و بعد به سوپ اضافه کنند.
- سبزی ها باید در آخرین لحظات پخت سوپ اضافه شود تا ویتامین های آن از بین نرود.
- اسفناج تا یک سالگی مجازنبوده و نباید به سوپ شیرخواراضافه شود.
- مقدار آهن ران مرغ بیشتر از سینه مرغ است.
ماه هشتم
دوهفته اول ماه هشتم
در این دو هفته ضمن ادامه برنامه قبل، زرده تخم مرغ به رژیم غذایی شیرخوار اضافه شود.
تخم مرغ را در آب به مدت 20 دقیقه می جوشانند تاکاملا سفت شود، سپس زرده سفت شده را از سفیده آن جدا نموده و روز اول به اندازه یک نخود از زرده تخم مرغ را درکمی آب جوشیده یا شیرمادر نرم و حل کرده سپس به شیرخوار می دهند.
هر روز صبح همراه با فرنی زرده تخم مرغ را به تدریج اضافه می کنند تا ظرف 10 روز به یک زرده کامل برسد. ازآن به بعد یا هر روزنصف زرده تخم مرغ را همراه با 3 قاشق مربا خوری فرنی یا حریره به کودک می دهند یا یک روز در میان یک زرده کامل تخم مرغ به او داده و روز بعد 5 تا 6 قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام داده میشود.
اگرشیر خوارازخوردن زرده تخم مرغ امتناع کرد، آن را در سوپ رنده کنید.
برنامه غذایی شیر خواردر اواسط ماه
در این زمان کم کم می توان از سبزی های نشاسته ای مثل سیب زمینی، کدو حلوایی و نخود فرنگی (نخود سبز) نیز به فاصله هرسه روز به سوپ اضافه کرد ضمنا غلظت سوپ باید به اندازه حلیم باشد.
اگر کودک مزه فرنی یا حریره بادام را دوست ندارد، میتوان یک حلقه موز رسیده داخل آن رنده کرد.
توجه:
- سیب زمینی را بعد از شستن کامل باید پخت، پوست آن راجدا کرد و سیب زمینی پخته شده را به محتویات سوپ اضافه نمود.
- معمولاً یک چهارم سیب زمینی برای هر وعده سوپ و یک سیب زمینی متوسط برای سوپ تمام روزکافی است.
- یک تکه کوچک از کدو حلوایی (به اندازه یک قوطی کبریت) برای سوپ تمام روز کفایت می کند.
- استفاده از گوجه فرنگی به سوپ به فاصله سه روز از اضافه کردن یک نوع سبزی اشکالی ندارد.
- بعد از سوپ ظهر و شب می توان یک قاشق مرباخوری ماست هم به کودک داد و مقدار آن را به تدریج و برحسب تمایل او اضافه نمود.
- بهتراست ماست با سوپ مخلوط نشود تا شیرخوار با طعم خود ماست آشنا شود. ولی اگرشیرخوار مخلوط ماست با سوپ را دوست داشت این کار بلامانع است.
- بعد از پوست کندن سیب زمینی اگر بخشی از آن سبز رنگ بود باید آن را جدا کرد و دور انداخت و بقیه سیب زمینی را که سالم و زرد رنگ است به سوپ کودک اضافه نمود.
به عنوان مثال 3 نوع سوپ که تنوع مواد غذایی درمحتویات آن رعایت شده است ذکر می گردد.
- گوشت مرغ، هویج، برنج، جعفری و سیب زمینی
- گوشت گوسفند، لوبیا سبز، برنج، گشنیز و گوجه فرنگی
- گوشت گوساله، کدو حلوایی، جعفری، سیب زمینی و گوجه فرنگی
اضافه کردن کمی پیاز رنده شده یا خرد شده به سوپ برای رفع بوی مرغ یا گوشت اشکالی ندارد. همچنین افزودن چند قطره آب لیموترش تازه یا آب نارنج تازه به سوپ وغذای کودک هم آن را خوش طعم می کند و هم جذب آهن را افزایش می دهد.
دوهفته دوم ماه هشتم
برای تنوع بخشیدن به غذای کودک باید هرچند روز یک بار مواد تشکیل دهنده سوپ را تغییر داد.
هرسه روز یک بار می توان جو، بلغور، گندم، رشته فرنگی را که قبلاً پخته و نرم شده است به اندازه یک قاشق مرباخوری به سوپ اضافه کرد. بعد از اضافه کردن جو،گندم و… بهتر است به اندازه یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع به سوپ اضافه نمود. افزودن کره یا روغن مایع به غذای شیرخوار به ویژه شیرخوارانی که رشد کافی ندارند به رشد آنان کمک می کند.
از سبزی های نشاسته ای و یا سایر سبزی ها می توان پوره تهیه کرد و به جای یک وعده فرنی صبح یا عصر از پوره استفاده نمود.
طرزتهیه پوره سیب زمینی
یک سیب زمینی متوسط را بعداز شستن کامل با پوست می پزند. بعداز پخته شدن، پوست آن را جدا می کنند سپس سیب زمینی را همراه با یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع نرم کرده، کم کم به آن شیر پاستوریزه که قبلاً جوشانده شده باشد اضافه می کنند تا به نرمی و غلظت دلخواه برسد.
طرزتهیه پوره هویج
پوره هویج هم مثل پوره سیب زمینی تهیه می شود با این تفاوت که اول یک هویج متوسط را کاملاً شسته و پوست کنده و با کمی آب می پزند و بعد کره یا روغن و شیر را اضافه می کنند.
ماه نهم
دوهفته اول ماه نهم
در این زمان می توان حبوبات را نیز به سوپ شیرخوار اضافه کرد
- معمولاً ازعدس وماش که هضم آسان تری دارند شروع می شود.
- در صورت امکان می توان جوانه عدس یا ماش را به محتویات سوپ اضافه نمود.
- درمورد سایر حبوبات مثل لوبیا چیتی، لوبیاقرمز و…بهتراست قبلاً آنها را خیس کرده پوستشان را جدا نمود و بعد از پختن به سوپ اضافه نمود. میتوان حبوبات را 24 ساعت قبل خیسانده و طی این مدت 3 بار آب آنرا عوض کرد تا مواد نفاخ پوسته حبوبات ازبین بروند.
- هرسه روز یک بار می توان نوع حبوبات را تغییر داد.
- اگر از آرد حبوبات استفاده می شود یک قاشق مرباخوری سر صاف کافی است.
- اضافه کردن کره یا روغن مایع به سوپ به مقدار یک قاشق مرباخوری برای شیرخوارانی که خوب وزن نمی گیرند مجدداً توصیه می شود.
دو هفته دوم ماه نهم
میوه ها منبع تامین کننده ویتامین ها و املاح هستند. برای شروع آب میوه مناسب تراز خود میوه است. دراین دو هفته، میوه به صورت آب میوه تازه و تهیه شده در منزل و از میوه های فصل و اول به مقدار یک قاشق مرباخوری در روز همراه با یک قاشق مرباخوری آب سالم و ساده شروع شده و کم کم به 6 قاشق مرباخوری آب میوه خالص می رسد. آب میوه را می توان بعد از فرنی یا حریره ساعت 10 صبح داد.
برنامه غذایی شیرخوار در اواخرماه نهم
سوپ ماش:
مواد لازم:
ماش (10 گرم معادل یک قاشق غذا خوری)
برنج (10 گرم معادل یک قاشق غذا خوری)
گوشت (30 گرم)
پیاز (5 گرم معادل یک چهارم پیاز کوچک)
کره (5 گرم معادل نصف قاشق مرباخوری)
طرز تهیه:
گوشت را ریز کرده با پیاز بپزید. بعد از پختن آن، ماش و برنج را اضافه کنید تا کاملا پخته وله شود و لعاب بیاندازد. درانتها کره را اضافه کنید. انرژی این غذا 180 کالری است.
مواد لازم:
آش ماست:
برنج (10 گرم معادل یک قاشق غذا خوری)
لپه (5 گرم معادل یک قاشق غذاخوری)
گوشت (30 گرم)
پیاز (5 گرم معادل یک چهارم پیاز کوچک)
سبزی (جعفری،گشنیز،شوید) 5 گرم معادل یک قاشق غذاخوری ریزشده
کره (5گرم معادل نصف قاشق مرباخوری)
ماست (15گرم معادل یک قاشق غذاخوری)
طرز تهیه:
ابتدا گوشت و پیاز را بپزید سپس برنج و لپه را اضافه کنید در انتها سبزی خرد شده را بریزید، وقتی لعاب انداخت کره را اضافه کنید و از روی آتش بردارید،در موقع دادن به کودک ماست را به آش اضافه کنید. این غذا 214 کالری انرژی دارد. میتوانید بجای لپه از ماش و عدسی که قبلا خیس کرده اید استفاده کنید که آش حبوبات نامیده میشود.
حلیم گندم:
مواد لازم:
گوشت (30 گرم معادل یک تکه خورشتی)
گندم نیم کوب (10 گرم معادل یک قاشق غذاخوری)
پیاز (5 گرم معادل یک چهارم پیاز کوچک)
کره (10 گرم معادل یک قاشق غذاخوری)
سیب زمینی (50 گرم معادل یک عددکوچک)
لوبیا سفید (10 گرم معادل یک قاشق غذا خوری)
طرز تهیه:
لوبیا را که از قبل خیس کرده اید با گوشت و پیاز و گندم بپزید در آخرسیب زمینی ریزشده و کره را اضافه کنید. انرژی این غذا 290 کالری است.
در این ماه ازمیوه های رسیده بصورت نرم شده میتوان به کودک داد نظیر سیب، گلابی، هلو، زردآلو، انبه، طالبی و موز
بعد از غذا دادن یک یا دو خرما که پوست و هسته آن گرفته شده باشد بعنوان دسر یا میان وعده برای کودک بسیار مفید و لذت بخش است.
توجه
تا یک سالگی استفاده از کیوی، انواع توت (توت سفید، توت فرنگی، تمشک) خربزه، آلبالو و گیلاس به علت ایجادحساسیت در شیرخوار توصیه نمی شود.
ماه دهم
دو هفته اول ماه دهم
در این دوره به جای آبمیوه ساعت 10صبح می توان از خود میوه های مجاز استفاده کرد. مثلا از یک قاشق مرباخوری هلو، سیب، موز و….شروع نمود و به 3 قاشق مرباخوری رساند. میوه مورد نظر باید کاملا رسیده و شسته شده باشد و بعد از جدا کردن پوست و هسته آن، میوه را با پشت قاشق کاملا نرم کرده، سپس به شیرخوار می دهند.
تا این زمان کودک با انواع مواد غذایی آشنا شده است. از این به بعد فقط شکل مصرف غذاها تغییر میکند بطوریکه شیرخوار توانایی خوردن غذاهایی مانند کته نرم را پیدا میکند دفعات تغذیه 4 الی 5 بار در روز و مقدار غذا برحسب میل و اشتهای کودک میباشد. تغذیه با شیرماد رهنوز بعنوان غذای اصلی و همچنان برحسب تقاضای شیرخوار دامه دارد.
علاوه بر غذاهای نامبرده در ماههای قبل استفاده از تکه های کوچک میوه، نان، بیسکویت های ساده با حضور و نظارت مادر میتواند جهت تقویت مهارت جویدن کودک مفید باشد. استفاده ازجوانه غلات و حبوبات مانند گندم، جو، عدس در تهیه سوپ و آش باعث افزودن ارزش غذایی میگردد.
طرز تهیه جوانه گندم یا جو:
گندم را شسته و به مدت 2 روز در آب می خیسانیم بعد آب آن را خالی کرده و در سینی پهن میکنیم و دستمال تمیز و مرطوبی روی آن می کشیم بعد از 2 الی 3 روز شروع به جوانه زدن میکند. جوانه ها را در ظرف در بسته داخل یخچال یا فریزر نگهداری نموده و در حین پخت غذا همزمان با سبزیجات به غذا اضافه می کنیم. بهتر است جوانه حداکثر برای مصرف یک هفته غذای کودک تهیه شود زیرا ارزش غذایی جوانه تازه بیشتر است.
ماه یازدهم ودوازدهم
تنوع غذا درتهیه سوپ یا کته، پوره و… رعایت می شود، با توجه به اشتهای کودک می توان به مقدار غذای هر وعده اواضافه نمود. توصیه می شود که هنوز هم از دادن غذاهای سفره خانواده به علت داشتن نمک و چاشنی اجتناب شود.
مانند ماههای قبل ابتدا شیر مادر و بعد غذای کمکی بدهید.
بعد از یازده ماهگی میتوان از غذاهایی نظیر ماهی، ماکارونی، انواع کته ها و خوراکها استفاده کرد و غذاهایی تهیه نمود که کودک بتواند آن را با انگشت بردارد. غذاهای انگشتی عبارتند از:
تکه های کوچک هویچ یا سیب زمینی پخته شده باکمی کره و کوفته قلقلی یا تکه های نان، بیسکویت، میوه های رسیده و سالم.
از پایان یازده ماهگی کم کم کودک رابه غذای خانواده عادت دهید مواد غذایی مانند سفیده تخم مرغ که مصرف آن تا یک سالگی توصیه نمیشود بعد از یک سالگی برای کودک مفید است. چنانچه شیرخوارشیر مادر می خورد نیازی به مصرف شیر پاستویزه ندارد ولی درغیر اینصورت بعد از یک سالگی مصرف شیر پاستوریزه که به مدت یک دقیقه جوشیده شده توصیه میشود.
تنوع غذایی کودک را بیشتر کنید:
برای وعده صبحانه، غذاهایی مانند فرنی، شیربرنج، تخم مرغ تهیه کنید.
برای میان وعده، آبمیوه، میوه یا بیسکویت ساده بدهید.
برای نهار و شام، انواع سوپ، آش، کته، ماکارونی یا پوره استفاده کنید.
توجه:
از پایان شش ماهگی و همزمان با شروع غذای کمکی تا پایان 12 ماهگی غذای اصلی شیرخوار هنوز شیر مادر است لذا تغذیه با شیر مادر به طورمکرر و برحسب تقاضا و تمایل شیرخوار در تمام مدت شب و روز به ویژه قبل از هر وعده غذای کمکی باید مورد توجه قرارگیرد.
از دادن مواد غذایی زیر تا یک سالگی باید اجتناب کرد:
چون گروهی ایجاد حساسیت نموده، برخی باعث خفگی شیرخوارشده و تعدادی نیزمشکلات دیگری به وجود می آورند:
- مواد غذایی که ممکن است درشیرخوار زیر یک سال ایجاد حساسیت کنند:
- شیرگاو (درتهیه فرنی، جوشاندن شیر مقدار مواد آلرژن موجود در شیر را کمتر می کند)
- سفیده تخم مرغ
- انواع توت، کیوی، آلبالو، گیلاس و خربزه
- بادام زمینی
- مواد غذایی که دردوره شیرخواری مجازنیست و ممکن است باعث خفگی شیرخوارشود:
- دانه کشمش، دانه انگور، ذرت، تکه های سوسیس، آجیل، تکه های سفت و خام سبزی ها مثل هویج و…،
- تکه های گوشت.
- موارد غذایی که ممکن است مشکلات دیگری ایجاد نمایند.
- قهوه یا چای پررنگ: سبب بی قراری کودک می شود.
- عسل: باعث مسممومیت می شود (بوتولیسم) ولی استفاده ازعسل پاستوریزه اشکالی ندارد.
ارجحیت غذای کمکی خانگی و مقایسه آن با غذای کمکی تجارتی
غذای کمکی خانگی که در خانه تهیه می شود بر آنچه که به صورت تجارتی و در قوطی های آماده در دسترس خانواده ها قرار می گیرد ارجحیت دارد زیرا اگرچه غذاهای کمکی تجارتی مزایایی دارند ازجمله:
- تا زمانی که درقوطی بازنشده باشد تمیز و بهداشتی هستند.
- تهیه کردنشان آسان است.
- بیشتر کودکان طعم آنها را دوست دارند.
- بعضی انواع آن ها نیز مخلوط بسیارخوبی از مواد مغذی هستند.
ولی مضراتی نیزدارند که به آنها اشاره می شود:
- خیلی گران هستند و در مقایسه با هزینه غذای کمکی که در خانه تهیه می شود قابل مقایسه نیستند.
- ممکن است در آب سرد نجوشیده حل شوند لذا در مناطقی که آب آلوده است احتمال بیماری زیادتر خواهد شد.
- اکثر اوقات برای نگهداری آنها موادی اضافه می کنند که برای شیرخوار مناسب نیست.
- نحوه نگهداری آنها درکشتی، گمرک، انبارها و مغازه ها نامعلوم است.
- ممکن است ازتاریخ مصرف آن گذشته باشد.
- طعم آنها با طعم غذاهای خانواده متفاوت است و در سفره هیچ خانواده ای غذای کمکی تجارتی دیده نمی شود.
